Dünyanın en ikononik arabalarını bir ortaya toplasanız, onun dizaynını gördüğünüzde muhakkak içinizde bir şeyler kıpırdamaya başlar. Çünkü sevecendir, patlak gözleri (farları) sayesinde “evlat edinilecek otomobil” diye geçirirsiniz içinizden. Tıpkı VW Beetle ya da birinci çıkan KÜÇÜK üzere… Lakin kendisi, “sadece şirin olması, meskenin orta yerine getirilip sevilmesi” için yapılmamıştı.
Onun üretimindeki ana fikri, o devirde Citroen’in başında bulunan Pierre Boulanger vermişti: “Şemsiye altında dört tekerlek.” Yani çiftçiler ve kentliler için epey pratik, hafif, rahat fakat tıpkı vakitte köy yollarında “bagajındaki sepette bulunan bir tek yumurtayı bile kırmadan taşıyacak”, ekonomik, düşük bakım sarfiyatlı bir araba olmalıydı. O, Fransızca’da “iki silindir” manasına gelen “Deux Cheveaux”nun (okunuşuyla döşövo) kısaltılmış haliydi: 2CV…
Milliyet’ten Levent Köprülü’nün ilgili yazısı şöyle; 1948’den 1990 yılına kadar üretilen ve ilgisinden hiçbir şey kaybetmeyen bu araba, 9 milyon adetten fazla satıldı. Onu yalnızca köylüler ya da düşük gelirliler değil, ünlüler hatta James Bond bile kullandı. Dünyanın en sevilen arabaları ortasında yerini aldı. Şimdilerde ise koleksiyon modülü olmakla birlikte, hala günlük kullanımda da görülebilen bir araba o… Pekala hemencecik geliştirilip üretildi mi? Olağan ki hayır. 1938’de prototipleri imal edilse de, seri üretime girmek için 1948 yılını beklemek zorunda kalacaktı… Zira savaş vardı!
İki defa el değiştirdi
İsterseniz markanın 2CV’yu üretmesi tarafında karar alan kişiypi tanıtalım evvel. Şirkete ismini veren Andre Citroen, zeki ve başarılı bir üreticidir fakat makus bir huyu vardır. Çünkü kumar masalarını pek sevmekte ve fırsat buldukça oynamaktadır. Hatta kimi vakit kazandığında, çıkarını “Citroen alsınlar diye” kumarhane çalışanlarına dağıttığı bile söylenir… Lakin bu, çok uzun sürmez. Citroen mali açıdan zora düşer ve 1935’te şirketin paylarını, çok yakından tanıdığı, daha evvel de kendisine tekraren yardım etmiş olan bir öbür sanayiciye, Pierre Michelin’e devreder. Birkaç ay sonra da hayatını kaybeder zati…
Michelin ise, ihtilal niteliğindeki “önden çekişli” manasına gelen “Traction Avant” ile önemli muvaffakiyet kazanmış şirketi daha ileri götürmek için kolları sıvar. Fakat o da, 1937 yılında ani bir biçimde hayatını kaybeder. Bunun üzerine şirketin idaresine Pierre Boulanger gelir. Aslen hoş sanatlar akademisinden mezun olsa da, evvelce Michelin akabinde da Citroen’de çalışmaya başlamıştı. Markanın tasarım ve mühendislik kısmının başındaydı. 2CV, onun yeni bebeği olacaktı. Hakikaten bu arabanın yalnızca “tarifini vermekle” kalmayıp, geliştirilmesine ait tüm süreçlerde şahsen yer almıştı. Masa başında oturmayı sevmez, tasarım kısmında, ar-ge laboratuvarında ya da test pistinde olurdu. 2CV’nun akabinde öteki büyük projesi de, otomotiv dünyasında çığır açan ve kimi çevrelerce “dünyanın en hoş dizaynlı otomobili” olarak kabul edilen “DS” idi. Lakin Boulanger, 1950’de bir araba kazasında hayatını yitirince, DS’in muvaffakiyetini göremedi…
Prototipler hazırdı
Tekrar 2CV’ye gelirsek… Andre Lefebvre, Flaminio Bertoni, Walter Becchia grubunun elinden çıkan 2CV, dört kişilik, kumaş açılır tavanı olan, bagajı metal kapağı yerine yeniden brandayla gizlenebilen, 9 beygir üretebilen 375cc’lik bir motorla hareket edebilen bir araç olarak tasarlanmıştı. Prototiplerinde, önde yalnızca tek bir farı bulunuyordu. Koltukları “sandalyeden hallice”ydi fakat 180 cm boyundakilerin bile rahatça sığabileceği bir araç olmuştu. Çok kolay yapılıydı. 1936’da 1939 yılının Paris Araba Fuarı’nda tanıtılmak üzere 250 adet prototip üretildi. Lakin savaş ikliminde, bu aracın üretilmesi biraz riskliydi.
Gerçekten 2. Dünya Savaşı başlayınca, bu prototiplerin tamamı, Almanların eline geçmesin diye ya imha edildi ya da samanlık üzere bâtın yerlere saklandı. Olağan saklanan arabalar unutuldu ve lakin 70 yıl sonra yine günışığı görebildi. 1947’de 2CV için kollar yine sıvandı. Daha doğrusu, savaş boyunca onunla ilgili çalışmalara hiç orta verilmemiş, gizlice tasarım stüdyosunda devam edilmişti. Son formunu alan araba, 1947’de evvel periyodun Fransa Cumhurbaşkanı’na şahsen Boulanger tarafından tanıtılır. Akabinde da 1948 Paris Fuarı’nda görücüye çıkar. Alışılmış birinci günlerde binlerce sipariş alır. 9 beygirlik motoru, 4 ileri vitesiyle saatte azamî 65 km sürat yapabiliyordu. Süratli gitmek için yapılmamıştı yani. Buna karşılık 100 km’de 4.5 litre ile bugün bile ekonomik sayılabilecek bir yakıt tüketimine imza atıyordu.
Kimi vakit bekleme mühleti 6 yılı bulsa da, ona duyulan ilgi azalmıyordu. Hatta diğer ülkeler de ona “bayılmaya” başlamıştı. Gerçekten İngiltere’den Portekiz’e, Şili’ye kadar pek çok ülkede üretildi. Hatta Citroen, İspanya için aracın ticari versiyonunu limanda üretmek için bu ülkede bir tesis bile kurdu. Fakat bu yaşlı kızın üretimi, 1990’da son buldu. Üretimi sona erene kadar 2CV aşkı dinmedi. Hatta üretimin sonlanmasına karşı çıkanlar bile oldu. Hala onun çağdaş bir versiyonunu bekliyor hayranları… Şimdilik “yeşil ışık” görünmüyor maalesef!
Dört çekerli, iki motorlu
Çok “güçsüz” olan 2CV’nun, buna rağmen “girip çıkmadığı yer” yoktu. Pistlerde yarıştı, çöllere gitti, gelişmekte olan ülkelere yönelik kardeşleri (Mehari gibi) oldu. Elbette arazi versiyonu olmasa olmazdı. Hakikaten oldu da… 1958 yılında geliştirilen 2CV Sahara, dört tekerlekten çekişliydi. Lakin aracın küçük motoru, “bunu tek başına başaracak güçte” değildi. Bu yüzden bagaja “aynı motordan bir tane daha” konuldu. Her bir motor farklı başka çalıştırılıyordu. Bilhassa toprakta çalışanlar ve madenciler çok ilgi gösterdi. Garip bir arabaydı vesselam!
2CV’nin fotoğraf albümünden
Ünlü casus James Bond da onu kullanmasa olmazdı. O da oldu, 1981’de “Senin Gözlerin İçin” sinemasında sarı renkli bir 2CV ile kaçış sahnesinde bir ortaya geldi. Birebir yıl hudutlu sayıda “2CV 007 James Bond” özel serisi çıktı. 2CV’nun en lüks versiyonlarından biri kuşkusuz 1980’deki “Charleston” idi. Lüks koltukları, çift renkli gövde rengi vardı. Hudutlu sayıda üretileceği duyurulsa da, çok talep gelince bu defa seri üretim versiyon haline geldi. Bu arabanın o denli “şaftı kaymış” üzere durmasına aldanmayın. Yanlışlı üretim filan da değil ayrıyeten. Kendisi, Andy Saunders isimli sanatçı tarafından 6 ayda bu hale getirilmiş. Citroen markasıyla sıkça anılan ressam Picasso’dan etkilenen Saunders, onu “asimetrik bir sanat eseri”ne dönüştürdüğünü söylüyor. “Spot”, 2CV üretiminin 5 milyona ulaşması nedeniyle üretilen, modelin birinci özel versiyonu olmuştu. Turuncu ve beyaz renkli olan arabanın tavanında da, birebir renklerde güneş tentesi bulunuyordu. Aracın iç döşemeleri de turuncuydu.