NASA, Artemis Programı kapsamında 2030’dan önce astronotları Ay’a göndermeyi hedefliyor. Ancak Ay tozunun aşındırıcı ve yapışkan yapısı, astronot sağlığı ve ekipmanlar için büyük bir sorun oluşturuyor. Bu nedenle NASA, Ay tozunu anlamak ve etkilerini azaltmak için yeni teknolojiler geliştiriyor.
ESA (Avrupa Uzay Ajansı) ve Çin gibi uzay ajansları da ilk kez astronotlarını Ay’a göndermeyi planlıyor.
Ancak uzay ajansları, Ay ortamının doğası nedeniyle birçok zorlukla karşı karşıya.
Aşırı sıcaklık farkları, 14 günlük gündüz-gece döngüsü ve atmosferin olmaması gibi faktörlerin yanı sıra, en büyük sorunlardan biri Ay regolitinin (yani Ay tozunun) varlığı.
Bu toz, astronot sağlığı, ekipman ve makineler üzerinde olumsuz etkilere yol açtığından, NASA bu tozun birikimini önlemek için teknolojiler geliştiriyor.
7 TEKNOLOJİ UÇUŞ TESTİ SIRASINDA DENENECEK
Bu teknolojilerden yedisi, Ay tozunun etkilerini azaltma yeteneklerini değerlendirmek için Blue Origin’in New Shepard roketiyle bir uçuş testi sırasında denenecek.
Ay’da atmosferin bulunmaması ve düşük yerçekimi nedeniyle bu toz uzun süre havada asılı kalabilir.
Ay regolitinin keskin yapısı, milyarlarca yıl boyunca meteorit ve mikrometeorit çarpışmalarının yanı sıra erozyon eksikliği nedeniyle aşındırıcı bir hal almıştır.
Bu da tozun astronot kıyafetlerinden ekipmana, insan derisinden gözlere ve akciğerlere kadar temas ettiği her yüzeye zarar verebileceği anlamına gelir.
Ayrıca, termal radyatörleri kaplayarak ekipmanın aşırı ısınmasına neden olabilir ve pencereler, kamera lensleri ve vizörler üzerinde birikerek görmeyi, navigasyonu ve doğru görüntü elde etmeyi zorlaştırabilir.
NASA Johnson Uzay Merkezi’nde Ay Yüzeyi İnovasyon İnisiyatifi’nin teknik entegrasyon lideri Kristen John, NASA’nın basın açıklamasında şunları söyledi:
“Tozun ince taneli yapısı, insan gözünün göremeyeceği kadar küçük partiküller içerir ve bu, kirlenmiş bir yüzeyin temiz görünebilmesine neden olabilir.”
“Suborbital Roket ile Ay Yerçekimi Simülasyonu” isiöli uçuş testi, Ay tozu taşınımını simüle edilmiş Ay yerçekimi ortamında inceleyecek.
Uçuş yükü, tozu azaltma ve temizleme stratejileri için çeşitli projeler içeriyor. Bunlar arasında şunlar bulunuyor:
Astronotların Ay dışı faaliyetlerden (EVA) sonra giysilerini çıkardıklarında (“doffing”) toz yayılımını nasıl yöneteceklerini anlamalarına yardımcı olabilir.
Robot, önceden programlanmış hareketlerle astronotların kıyafet çıkarma hareketlerini simüle eder ve küçük bir miktar Ay regoliti benzeri tozu serbest bırakır.
Tozun hareketi lazer aydınlatmalı bir görüntüleme sistemiyle gerçek zamanlı olarak yakalanırken, sensörler parçacıkların boyutunu ve sayısını kaydeder.
Uçuşun Ay yerçekimi aşamasında bir toz örneği serbest bırakılacak ve EDL, bu parçacıkları UV ışık kaynağıyla aydınlatarak tozun yüklenmesini sağlayacak.
Toz, yüzeyden yükselirken bir lazer tabakasından geçecek ve EDL, bu süreci gözlemleyip kaydedecek.
EDL’nin kamerası, Ay yerçekimi aşaması sona erdikten sonra ve UV ışığı kapandıktan sonra bile tozu kaydetmeye devam edecek.
Lunar-G projesi, yeniden düzenlenmiş Hermes donanımını kullanarak Ay regoliti benzerlerini inceleyecek.
Bu, dört kanister içinde sıkıştırılmış Ay tozu benzerlerinin kullanılmasıyla yapılacak.
Uçuş Ay yerçekimi aşamasına girdiğinde, bu tozlar serbest bırakılacak ve kanisterlerde hareket ederken yüksek hızlı kameralar ve sensörler verileri yakalayacak.
Sonuçlar, ISS’deki mikro yerçekimi verileri ve benzer uçuş deneyleriyle karşılaştırılacak.
