Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve 11 ili etkileyen zelzelenin akabinde Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) alanında ‘deprem riski’ tartışmaları gündeme yansıdı. Akkuyu NGS sarsıntı tehlikesi belirlemeleri için 1975 yılından bugüne kadar yapılan çeşitli çalışmalarda vazife alan Prof. Dr. Mustafa Erdik, Akkuyu alanının ‘en az zelzele tehlikesi içeren bölge’ olarak belirlendiğini söyledi ve sahanın Milletlerarası Atom Gücü Kurumu güvenlik kılavuzlarına uygun yapıldığını belirtti.

Tasarım tertibine ve mühendislik etüt raporlarının sonuçlarına atıfta bulunan uzmanlar, Akkuyu NGS projesinin dizaynının 9 büyüklüğündeki azamî sarsıntılara nazaran yapıldığı kaydediyor.

NGS inşaatı sırasında da sismik aktivitelerin nizamlı olarak izlendiği vurgulanıyor. Akkuyu’dan verilen bilgiye nazaran, 2011’den 2017 yılına kadar Memleketler arası Atom Gücü Kurumu’nun (IAEA) tavsiyeleri doğrultusunda, bağımsız araştırma kuruluşları tarafından Akkuyu NGS alanında çok sayıda araştırma yapıldı. Bu çalışmalar, 300 kilometrelik, 25 kilometrelik, inşaat alanına bitişik 5 kilometrelik yarıçaplar ile nükleer santralin bulunduğu alanda gerçekleştirildi. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Zelzele Araştırma Enstitüsü (Türkiye), Rusya Bilimler Akademisi- Dünya Fiziği Enstitüsü (Rusya), Worley Parsons (Avrupa) ve RIZZO (ABD) üzere kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen bu çalışmalara nazaran Akkuyu alanından elde edilen parametreler, bu bölgenin bir nükleer güç santralinin inşası için ulusal ve milletlerarası seviyedeki tüm yasal gerekliliklere uygun olduğunu doğruluyor.

“PROJE MEMLEKETLER ARASI ATOM GÜCÜ KURUMU GÜVENLİK KILAVUZLARINA UYGUN”

Akkuyu NGS zelzele tehlikesi belirlemeleri için 1975 yılından bugüne kadar yapılan çeşitli çalışmalarda misyon alan Prof. Dr. Mustafa Erdik, son devirlerde proje ile ilgili lisana getirilen savlara yönelik açıklama yaptı. Erdik, “6 Şubat 2023 ana zelzelesinin (Mw7.7) merkez üssü Akkuyu NGS’ye 388 kilometre uzaktadır. Bu zelzelede Akkuyu NGS alanında ölçülmüş en büyük yatay yer ivmesi 4 cm/s2 düzeyindedir. Bu düzey Akkuyu NGS sarsıntı tasarımı için kullanılan tasarım bazlı yatay ivme spektrumu ile ilgili en büyük ivme düzeyinin yalnızca 100’de 1’i kadardır” dedi.

Akkuyu NGS’nin sarsıntı tehlikesi belirlemesi için, Milletlerarası Atom Gücü Kurumu’nun (IAEA) nükleer tesislerdeki yer değerlendirmesinde yer alan sarsıntı tehlikelerini kapsayan Özel Güvenlik Kılavuzu SSG-9’ya nazaran çalışma yapıldığının altını çizen Erdik, kılavuza nazaran NGS alanında zelzele tehlikesinin belirlenmesi için dört farklı kademede ve detayda saha çalışmalarının yapılması gerektiğini ve  bu çalışmaların  detaylı biçimde yapılarak bölgenin sismo-tektonik kıymetlendirilmesine yönelik tüm bilgilerin elde edildiğini  ve raporlandığını söz etti.

Erdik, Akkuyu NGS’nin zelzele tasarımı için gerekli sarsıntı tehlikesi parametrelerinin de çok sayıda jeolojik, jeofizik, geoteknik ve sismolojik teknik ve bilimsel çalışmaya nazaran belirlendiğini kaydetti.  Akkuyu NGS’nin yer seçiminden itibaren zelzele tehlikesine yönelik farklı devirlerde sayısız çalışma yapıldığını belirten Prof. Dr. Mustafa Erdik, “Çok büyük iki zelzele ve artçı sarsıntılar sonrası, Akkuyu NGS sarsıntı tehlikesi belirlemelerinde 1975 yılından bugüne kadar vazife almış bir bilim adamı olarak gerekli açıklamaları yapma muhtaçlığını hissettim” diye konuştu.

“TASARIMA TEMEL OLACAK SARSINTI YER HAREKETİ MODELLEMELERİ YAPILDI”

Akkuyu NGS’nin sarsıntı tehlikesi belirlemesi için, IAEA’nın nükleer tesislerdeki yer değerlendirmesinde sarsıntı tehlikelerini kapsayan Özel Güvenlik Kılavuzu SSG-9’a nazaran çalışma yapıldığının altını çizen Prof. Dr. Mustafa Erdik, çalışmaları şöyle anlattı:

“Akkuyu NGS’nin zelzele tehlikesi belirlemesi için, yapılan Türkiye Atom Gücü Kurumu (2018 yılı prestiji ile Nükleer Düzenleme Kurumu) kuralları kapsamında, IAEA Güvenlik Kılavuzu SSG-9 (Nükleer Tesisler Yer Değerlendirmesinde Zelzele Tehlikeleri, Özel Güvenlik Kılavuzu, No. SSG-9 Memleketler arası Atom Gücü Kurumu, 2010) kuralları geçerlidir. SSG-9 kılavuzu NGS alanında zelzele tehlikesinin belirlenmesi için dört farklı evre ve detayda saha çalışmalarının yapılması gerektirmektedir. Bu evreler sırası ile: Bölgesel çalışma alanı (en az 300 km yarıçaplı alan), Yakın bölgesel çalışma alanı (en az 25 km yarıçaplı alan), Yakın çalışma alanı (en az 5 km yarıçaplı alan) ve NGS inşaat alanı (1 km civarı) olarak tanımlanmaktadır. Tüm bu çalışmalar gerekli detayda yapılmış, bölgenin sismo-tektonik kıymetlendirilmesine yönelik tüm bilgiler elde edilmiş ve raporlanmıştır.”

Erdik, Akkuyu NGS’nin sarsıntı tasarımı için gerekli zelzele tehlikesi parametrelerinin çok sayıda çalışmaya nazaran belirlendiğini kaydederek, şunları söyledi: “IAEA SSG-9 kılavuzu kapsamında, Akkuyu NGS’nin sarsıntı tasarımı için kullanılan sarsıntı yer hareketinin ortalama yinelenme müddeti 10,000 yıl olarak kabul edilmiştir. Bu yinelenme mühletinin bina tipi olağan yapılar için 475 yıl, değerli mühendislik yapıları için ise 2475 yıl olduğu konusuna dikkat edilmelidir. Akkuyu NGS zelzele tasarımı için kullanılan tasarım bazlı yatay ivme spektrumu ile ilgili en büyük ivme düzeyi 388 cm/s2 olarak tespit edilmiştir.”

“ECEMİŞ FAYI VE KIBRIS YAYI DAHİL TÜM FAYLAR AYRINTILI İNCELENDİ”

Akkuyu ile ilgili tezlere kaynaklık eden Kıbrıs Yayı ve Ecemiş Fayı dahil Akkuyu NGS alanı ve yakın bölgelerinde yaptıkları saha incelemelerini anlatan Erdik, şunları tabir etti:

“Akkuyu NGS zelzele tehlikesine en büyük katkıda bulunan sarsıntı kaynak bölgeleri: NGS Alanı Yakın Civarı, Kıbrıs Yayı ve Ecemiş Fayı olmaktadır. Yapılmış kapsamlı inceleme ve değerlendirmeler, Ecemiş Fay Zonu’nun Akdeniz’e uzantısının olmadığı sonucuna varmaktadır. Ecemiş (Namrun) ve Kozan fayları detaylı olarak ele alınmış ve özellikleri verilmiştir. Saha incelemeleri sırasında yapılan hendek çalışmaları, tüm saha etrafını ve yakın bölgeleri kaplayan kesimde faylanma ve/veya yüzey faylanmasına atfedilebilecek özellikler göstermediği sonucuna varmıştır. Yapılmış zelzele tehlikesi belirleme çalışmalarında, bu kaynaklarla ilgili zelzele tehlikesinin determinstik açıdan temsili için: Akkuyu NGS Yakın Civarı Zelzele Kaynak Bölgesi’nde: ortalama sarsıntı büyüklüğü Mw6.2 ve ortalama derinlik (NGS’nin altında) 30km olarak; Kıbrıs Yayı Zelzele Kaynak Bölgesi’nde: ortalama sarsıntı büyüklüğü Mw8.0 ve ortalama uzaklık 61 km olarak ve; Ecemiş Fayı Sarsıntı Kaynak Bölgesi’nde: ortalama zelzele büyüklüğü Mw8.0 ve ortalama uzaklık 30km olarak alınmış bulunmaktadır. 6 Şubat 2023 ana sarsıntısının (Mw7.7) merkez üssü Akkuyu NGS’ye 388 kilometre uzaktadır. Bu sarsıntıda Akkuyu NGS latifesinde ölçülmüş en büyük yatay yer ivmesi 4 cm/s2 düzeyindedir. Bu düzey Akkuyu NGS sarsıntı tasarımı için kullanılan tasarım bazlı yatay ivme spektrumu ile ilgili en büyük ivme düzeyinin yalnızca 100’de 1’i kadardır.”

“EN AZ ZELZELE TEHLİKESİ İÇEREN BÖLGE OLARAK BELİRLENDİ”

NGS konseyimi emeli ile yapılan çalışmaların 1965 yılında başladığını ve bu kapsamda incelenmiş pozisyonlar ortasında Akkuyu alanının ‘en az sarsıntı tehlikesi içeren bölge’ olarak belirlendiğini hatırlatan Prof. Dr. Erdik, birinci yapılan çalışmaları da şöyle aktardı:

“Akkuyu NGS bölgesi ile ilgili birinci jeolojik, jeofizik, geoteknik ve sismolojik çalışmalar Türkiye Elektrik Kurumu, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü’nden, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) tarafından yapılmıştır. Akkuyu NGS zelzele tehlikesi belirlemesine yönelik birinci çalışmalar ise, Türkiye Elektrik Kurumu tarafından görevlendirilmiş ODTÜ-Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi (DMAM) ve Emch-Berger, Basler und Hofman konsorsiyumu tarafından 1975-1979 yılları ortasında yapılmış ve 1990 yılında Boğaziçi Üniversitesi-Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü tarafından Akkuyu NGS Sarsıntı Tehlikesi Kıymetlendirme Raporunu yayınlamış bulunmaktadır.”