Bir basın klasiği: Nerde o eski kışlar?
Vakanüvis
Kış her geçen gün tesirini arttırıyor. Pek çok vilayette kar tatilleri yaşanıyor. Tekrar de mevcut durum, eskinin kayda geçmiş kışlarından, kar yağışlarından çok uzakta. O halde eskinin kışlarına, bilhassa de İstanbul kışlarına bakalım bakalım…
ÖĞRENCİLER KAR TATİLİNİ OKULA GELİNCE ÖĞRENİRDİ
“Balkanlar’dan gelen soğuk hava dalgası”; TRT’nin, evvelce radyodaki “ajans”tan, siyah beyaz tek kanallı yıllarda da akşam haberlerinden, bilhassa de merhum Ali Esin’in “hava durumu” sunumundan aşina olunan kalıp cümleydi. Kış aylarında bu cümle duyuldu mu, hele bir de “Yoğun kar yağışı” bekleniyor denildi mi, bilhassa İstanbul’da okulların tatil olacağı beklentisi başlardı.
Bağlantı bugünkü üzere olmadığı için de öğrenciler, genelde okula vardıklarında eğitime orta verildiği haberini alır ve karlara bata çıka konuta dönmek zorunda kalırlardı. Birkaç yılda bir, İstanbul bu türlü kışlar görür, ülkenin birçok kenti de emsal kaideleri yaşardı.
1929 VE 1954 İSTANBUL KIŞLARI BİR DİĞERDİ
Altı yıl evvel, 2016’nın Aralık ayında, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, Caddebostan Sanat Galerisi’nde “İstanbul Kış Günlüğü Sergisi” düzenlemişti. Fotoğraf tarihçisi ve koleksiyoncusu Cengiz Kahraman’ın Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan “İstanbul Kış Günlüğü” kitabından yararlanarak hazırlanan stantta, İstanbul’da yaşanan en ağır kışlar olan 1929 ve 1954 kışlarına ilişkin çok özel fotoğraflar yer almıştı.
Her iki tarihteki kışta da Tuna ırmağından kopan buzlar, Karadeniz üzerinden İstanbul Boğazı’na akın etmişti. Stantta yer alan fotoğraflar, İstanbul’un sözün tam manasıyla “kara kış” yaşadığını gösteriyordu. İstanbul, bilindik manada bir soğuk iklim kenti olmasa da kimi yıllarda nitekim sert kışlar geçirirdi.
İşte, 1929 ve 1955 kışları da böyleydi. Karadeniz’den gelip Boğaz’ı ve Marmara’yı istila eden buz kütleleri, İstanbul Boğazı’nın iki yakasından karşıya buzların üzerinde yürüyerek geçen beşerler, Haliç’in donması, Levent ve Mecidiyeköy’e inen kurt sürüleri, Erenköy ve Göztepe’de demiryolu çizgisinin iki yanına yığılmış 2-3 metre yüksekliğinde kardan duvarlar 1929 kışının İstanbul’daki bildik görünümlerinden olmuştu.
O kış İstanbul’da iki aya yakın aralıksız kar yağmıştı. Kar yağışı, birçok gün de tipiye dönüşmüştü. Belediye hizmetlerinin de yetersiz olmasından ötürü kimi semtlerde kar kalınlığı 2-3 metreyi bulmuştu.
Birinci olarak 7 Ocak 1929 gecesi başlayan kar yağışı, Mart ayının birinci günlerine kadar devam etmişti. Bilhassa merkeze uzak semtlerde ekmek kıtlığı baş göstermiş, kimi yerlerde de cenazeler günlerce defnedilememişti. Şiddetli soğuk yüzünden kasaplar, donarak kaskatı kesilen etleri testereyle kesebilmişti.
UNKAPANI KÖPRÜSÜ KAR FIRTINASIYLA DÖRDE BÖLÜNMÜŞTÜ
Bir öbür efsane kış da 1936’da görülmüştü. 11 Şubat 1936 gecesi başlayan kar fırtınası Unkapanı Köprüsü’nü dört kesime ayırmıştı. Denizde, kıyıya bağlı 120 civarında kayık, motor ve taka parçalanmıştı. Tekrar birebir gece, Ayasofya ve Sultanahmet Mescitlerinin minarelerinin külahları uçmuş, onlarca ağaç da devrilmişti. Gece yaşanan felaket, sonraki günkü İstanbul Gazetesi’nde şöyle haberleştirilmişti:
“Dün geceki kar fırtınasında vapurlar kayboldu, motorlar battı. Unkapanı Köprüsü parçalandı. Binalar, minareler yıkıldı. Denilebilir ki bütün İstanbul’da camları kırılmamış, kiremitleri uçmamış, duvarları yıkılmamış hasılı az çok hasara uğramamış konut enderdir.”
Cumhuriyet Gazetesi’ndeki haberde ise “Eskilerin inandığı üzere, İstanbul’un asıl kışının güdük şubatta olduğu bir defa daha anlaşıldı. Ama bu, İstanbul’a ve bütün memlekete pek değerliye mal olmuştur. Şirketi Hayriye’nin Üsküdar’dan kalkmış olan 23.10 postası köprüye gelememiş ve güç bela Beşiktaş iskelesine tutunmuştur. Tekrar bu sıralar Karaköy Köprüsü çatırdamaya ve üzerinden geçen tramvaylar sallanmaya başlamıştır. Saat 23.30’da limanın her tarafından imdat düdükleri işitilmiştir.” satırları yer alıyordu.
İstanbul’un öbür “bir meczup kışı” da tekrar Boğaz’da buz kütlelerinin görüldüğü 1954 kışı olmuştu. Şubat’ın 20’sinden itibaren harikulade bir soğuk İstanbul’u resmen esir almış, 22, 23 Şubat’ta da Boğaz buzlarla kaplanmaya başlamıştı. Karadeniz’den gelen kütleler evvel Tarabya koyuna yayılmış, sonra da Kanlıca, Anadolu Hisarı ve Kandilli açıkları buzlarla dolmuştu. Günler geçtikçe buz kütleleri Üsküdar, Haydarpaşa istikametinden Marmara Denizi’ne açılmıştı.
ÜÇ BASIN ÇALIŞANI DONARAK ÖLMÜŞTÜ
İstanbul’un en soğuk kışlarından bir başkası ise 1963’te yaşanmıştı. Bu çetin kışta; Yeşilköy’e aç kurtlar inmiş, Terkos Gölü donduğu için kente günlerce su verilememişti. İstanbul’un etrafındaki ağır kış kaideleri nedeniyle yolcu dolu bir tren Çatalca yakınlarında kara saplanmıştı. Bu trenin haberini yapmak için 25 Ocak 1963’te İstanbul’dan yola çıkan Hürriyet gazetesi muhabiri Yüksel Kasapbaşı, foto muhabiri Abidin Behpur ve araç sürücüsü Yüksel Öztürk tipi nedeniyle donarak vefat etmişti. Aracın yanına giden kurtarma grubu ve Cumhuriyet Gazetesi muhabiri, kazazedeleri birbirine sarılmış halde bulmuştu.
TEM OTOYOLU, 2004 YILINDA 14 SAAT ULAŞIMA KAPANMIŞTI
Son 25 yılda kayda kıymet iki sert kış ise 1987 ve 2004 yıllarında görülmüştü. 4 Mart 1987 tarihinde başlayan kar yağışı ve sonrasındaki tipi, İstanbullulara çok sıkıntı günler yaşatmıştı. Kar kalınlığı yarım metreyi bulmuştu. Okullar tam 15 gün sürecek kar tatiline girmişti.
İstanbul Valisi Nevzat Ayaz, zarurî muhtaçlık unsuru üreten ve satanlar dışındaki işyerlerinin açılmamasını, vatandaşların dışarı çıkmamasını istemişti. Özel araçların Anadolu Yakası’nda Kartal; Avrupa Yakası’nda da Halkalı’dan ileriye gitmeleri yasaklanmıştı. O yıllarda Kandilli Rasathanesi’nde vazifeli olan Meteoroloji Yüksek Mühendisi, günümüzün NTV Meteoroloji Şefi Gökhan Abur, geçtiğimiz yıl kanalına verdiği röportajda, “4 Mart sabahı kalktığımda kar nedeniyle otomobilimi göremedim. Sıcaklık eksi 9 derecenin altındaydı. Rasathane idaresi çalışanlarını arazi araçlarıyla işe getirip götürmüştü.” tabirlerini kullanmıştı.
22 Ocak 2004 tarihinde başlayan ve tesirini Şubat ayının ortalarına kadar hissettiren kar yağışlı hava, İstannbul’un son yıllardaki en sert kışlarından birisi olarak kayıtlara geçmişti. Saatteki suratı 120 km’yi bulan fırtına nedeniyle o günkü ismiyle “Boğaz Köprüsü”nün halatlarından birisi kopmuş, kar kalınlığı birçok semtte 30-40 cm’yi geçmiş, TEM otoyolu gişelerden gerilere gerçek uzanan araç kuyruklarıyla tam 14 saat boyunca ulaşıma kapalı kalmıştı.
* Cengiz Kahraman, Fotoğraf Tarihçisi, “İstanbul Kış Günlüğü” Standı Broşürü, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık
* Serkan Sezenoğlu, Meteoroloji Arşivcisi, 1929 Kışı, forumatmosfer.com