Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) İnşaat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Murat Serdar Kırçıl, sarsıntıya güçlü bina tasarımı prensiplerine ve yürürlükteki yönetmeliklere uygun inşa edilen yapıların sarsıntıda yıkılma ihtimalinin çok düşük olduğunu söyledi.

Kırçıl, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Depreme güçlü bina” olarak tanımladığı yapıların nasıl olması gerektiğini anlattı.

Depreme sağlam binanın aslında yürürlükteki sarsıntı yönetmeliğinde tanım edilmiş kurallara nazaran tasarlanmış bina olduğunu belirten Kırçıl, “Bir tasarım sarsıntımız vardır. Bu belli bir riski söz eder. Bunu da ’50 yılda aşılma mümkünlüğü yüzde 10 olan deprem’ diye tanım ederiz.” dedi.

Bir konut ya da iş yerine ilişkin binanın ekonomik ömrünü 50 yıl olarak varsaydıklarına, yönetmeliklerin de buna nazaran hazırlandığına dikkati çeken Kırçıl, şöyle konuştu:

“50 yıl içinde bizim projelendirmede temel aldığımız zelzele yükünden daha büyük bir sarsıntı yüküyle müsabaka mümkünlüğü yüzde 10’dur. Bir öteki deyişle, yüzde 90 olasılıkla bizim dikkate aldığımız zelzele yükünden daha küçük bir sarsıntı yüküne maruz kalacaktır. Bu zelzele tesirinde yönetmeliğin tabir ettiği, uygulanmasını mecburî kıldığı, bütün kurallara uyularak tasarlanmış, projelendirilmiş, yerinde de bu projeye uygun olarak inşa edilmiş binaya ‘depreme sağlam bina’ diyoruz.”

“Orta şiddetteki zelzeleleri onarılabilir seviyede hasarla atlatması beklenir”

Doç. Dr. Kırçıl, hedeflenen bina performansının sarsıntısı hasarsız atlatmak olmadığının altını çizdi.

Yönetmeliklerin de zati bunu tanım edeceğine değinen Kırçıl, şunları söyledi:

“Binanın sıklıkla karşılaşabileceği hafif şiddetteki zelzeleleri binanın hasarsız ya da çok hafif, ihmal edilebilir bir hasarla atlatması beklenir. Orta şiddetteki zelzeleleri onarılabilir seviyede bir hasarla atlatması beklenir. Ekonomik ömrü boyunca bir kez karşılaşacağı yahut karşılaşmayacağı o şiddetli zelzelesi de zelzeleden sonra kullanılamayacak derecede hasar görse bile yıkılmadan atlatması hedeflenir. O şiddetli zelzele, bizim projelendirmede kullandığımız zelzeledir. Sarsıntıda bir bina bu tanım ettiğim performansa uygun bir performans göstermişse hasar düzeyi bu özetlediğim hasar düzeylerine uygunsa o bina zelzeleye sağlam tasarlanmış demektir. Hasebiyle bir binadan bu türlü şiddetli zelzeleleri hiçbir biçimde hasar görmeden atlatması beklenmemektedir.”

Kırçıl, sarsıntıya güçlü yapı prensiplerine ve yürürlükteki yönetmeliklere uygun tasarlanmış bir binanın çökme ihtimalinin çok düşük olduğunu aktardı.

Bir binanın radye temelle yapılmasının kesinlikle sağlam olduğu manasına gelmeyeceğini vurgulayan Kırçıl, “Temel ve üstyapının bir bütün halinde sarsıntıya güçlü olarak tasarlanması kimi vakit radye temel gereksinimi ortaya çıkartır kimi vakit öteki bir temel tipi gereksinimini ortaya çıkarabilir. Kimi vakit tünel kalıpla bunu yapabilirsiniz fakat kimi vakit tünel kalıba muhtaçlık da olmayabilir. Aslında bunlar o binayı tasarlayan mühendislerin karar vereceği bahislerdir.” sözlerini kullandı.

Taşıyıcı sistemin binanın yapılacağı yer şartlarına, kullanım hedefine, bina kat sayısına ve bulunduğu sarsıntı bölgesine nazaran tüm bu parametrelerin kombinasyonu olarak tasarlandığını belirten Kırçıl, “Önemli olan onun yürürlükteki yönetmeliğe nazaran tasarlanması, yerinde de tasarlanmış projeye uygun olarak imal edilmesi, o imalatın da denetlenmesidir. Bütün bunlar gerektiği üzere yerine getirilirse bir binanın sarsıntıda yıkılma mümkünlüğü çok düşüktür.” dedi.

Kırçıl, her tabanda bina yapılabildiğine dikkati çekerek, fay çizgisinde da binanın yapılabileceğini, dizayndan evvel bütün bu risklerin hesaba katılıp ona nazaran planlama yapılmasının değerli olduğunu kaydetti.

“Önemli olan mühendisin bu kurallara uygun biçimde tasarım yapması”

“Bugün inşaat teknolojisinin geldiği nokta her yerde, her türlü yapının yapılmasına müsaade veriyor. Buna bir mani yok.” diyen Kırçıl, her türlü bina için tasarım kurallarının sarsıntı yönetmeliğinde detaylarıyla açıklandığını anlatarak, şunları kaydetti:

“Önemli olan mühendisin bu kurallara uygun biçimde tasarım yapmasıdır ki Türkiye’de birçok vakit bu yapılır. Bu alanda kontrol eksiklikleri vardır. Projelerin, dizaynların denetlenmesiyle ilgili sorunlar vardır, yok diyemeyiz. Lakin bizim içinde bulunduğumuz sistem meselesinin en büyük sorumlusu bu projeler, bu projeleri tasarlayan mühendisler değildir. Aslında onların hissesi bunda en az olanıdır. Onun dışında değerli olan projenin yerinde uygulanması, yerinde uygulanırken uygun kalitede gereç kullanılması ve bütün bunların denetlenmesi sorunudur. Bunlar projelendiriliyor lakin bu projeye nazaran yapılmıyorsa yahut projeye nazaran yapılsa bile kullanılan materyal kalitesi projelendirilme sırasında temel alınan materyal kalitesinden daha düşükse orada bir sorun çıkması doğaldır. Bu eksikler kimi vakit şuurludur kimi vakit da bilinçsizlik ve cehaletten kaynaklanabiliyor.”